Słowniczek wybranych pojęć lekarskich

Tworząc ten dział pragnę przybliżyć Państwu popularne terminy bezpośrednio związane z profilem mojej działalności. Oczywiście, zawarte w nim objaśnienia nie zastąpią konsultacji lekarskiej, ani nie oddadzą pełni wiedzy medycznej, jednak mam nadzieję, że pozwolą na wgląd w interesujące Państwa tematy. Będę się starał systematycznie uzupełniać Słowniczek o kolejne pojęcia, a Państwu będę wdzięczny za wszelkie sugestie.

• Ablacja laserowa

  Termin odnoszący się najczęściej do procesu usuwania zmian z powierzchni skóry, polegającego na przeprowadzeniu ich do stanu gazowego z pominięciem stanu ciekłego. Do wywołania ablacji stosuje się zwykle lasery krótko i ultrakrótko impulsowe. Proces odparowywania tkanek może zachodzić także przy zastosowaniu lasera o pracy ciągłej, jeśli tylko wiązka promieniowania ma odpowiednio wysoką moc.

• Anoderma

  Rodzaj skóry wyścielającej końcowy odcinek kanału odbytu (pas skórny, kanał anatomiczny) obwodowo od kresy grzebieniowej (linii zębatej), stopniowo przechodzącej w brzeg odbytu, a dalej w normalną skórę pośladków. Jest ona pokryta nierogowaciejącym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim i pozbawiona przydatków skórnych. Brzeg odbytu jest to pas skóry średnicy ok. 5 cm, rozciągający się wokół odbytu. Posiada odmienną budowę – pokryty jest rogowaciejącym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim zawierającym barwnik, mieszki włosowe oraz gruczoły potowe i łojowe, zwane gruczołami okołoodbytowymi, które wydzielają specjalną wydzielinę, różniącą się od wydzieliny zwykłych gruczołów skóry. Anoderma posiada bogate unerwienie czuciowe i bólowe, dlatego też chorobom rozwijającym się w jej obrębie zwykle towarzyszy silny ból. Najczęstszymi schorzeniami w jej obrębie są kłykciny kończyste, szczelina odbytu i zakrzep brzeżny.

• Anoskopia

  Rodzaj badania proktologicznego, pozwalającego ocenić kanał odbytu i końcowy odcinek odbytnicy. Badanie polega na wprowadzeniu krótkiego wziernika (anoskopu) przez odbyt i oglądaniu tej okolicy. Możliwe jest także jednoczasowe wykonanie prostych zabiegów terapeutycznych oraz pobranie wycinków do badania histologicznego. Anoskopia trwa nie dłużej niż kilka minut, jest w pełni bezpieczna, a powikłania zdarzają się rzadko i najczęściej polegają na drobnym krwawieniu.

• Antykoagulanty; informacja dla pacjentów

  W warunkach zdrowia aktywność białek grupy protrombiny, czyli krzepliwych czynników krwi, wynosi od 75 do 110% (1.5 – 0.9 INR). W razie choroby zakrzepowej, zatorowości płucnej, migotania przedsionków, po wszczepieniu sztucznej zastawki serca, sztucznej protezy naczyniowej itp. ilość taka jest zbyt duża i sprzyja powstawaniu zakrzepów i zatorów. Leki Acenocumarol i Warfaryna hamują powstawanie czynników krzepliwych w wątrobie i tym samym powodują obniżenie aktywności protrombiny. Obniżenie krzepliwości (aktywności protrombiny) do tzw. zakresu szerokości terapeutycznej, czyli do wartości wskaźnika  od 30 do 50% (4.5 – 2.4 INR), jest postępowaniem, które wybitnie zmniejsza ryzyko powstania zakrzepów oraz ułatwia cofanie się już istniejących. Najkorzystniejsze jest obniżenie aktywności protrombiny nieco poniżej 50% (2.4 INR). Zbytnie obniżenie krzepliwości krwi jest niebezpieczne i grozi powikłaniami krwotocznymi (krwawieniem z nosa, krwawieniem z dziąseł, krwiomoczem ewentualnie powstaniem podskórnych lub dostawowych wylewów krwi).

  Leczenie przeciwzakrzepowe wymaga zatem pełnej współpracy chorego z lekarzem. Zarówno ścisłe dawkowanie leku jak i terminowe zgłaszanie się do kontroli analitycznej krwi co 1 – 4 tygodnie musi być bezwarunkowo przestrzegane dla bezpiecznego prowadzenia tego leczenia.

  Antykoagulanty należy zażywać raz dziennie po śniadaniu w dawce ustalonej przez lekarza. Dawkę leku określa lekarz w oparciu o wynik analizy krwi. Do badania krwi należy zgłaszać się w wyznaczonym dniu rano. Badany nie musi pozostawać na czczo.

  Każdy chory zażywający Acenocumarol lub Warfarynę winien nadto:

  • • Zawsze nosić przy sobie kartę leczenia przeciwzakrzepowego i okazywać ją przy każdym badaniu lekarskim.

  • • Pamiętać, że stosowanie innych leków musi być bezwzględnie uzgodnione albo z lekarzem prowadzącym leczenie przeciwzakrzepowe, albo należy okazać kartę lekarzowi udzielającemu porady. Uzgodnienie takie jest konieczne gdyż część lekarstw jak np. salicylaty (Aspiryna, Calcipiryna, Asprocol), Butapirazol, Chinidyna, leki przeciwgruźlicze (PAS, Etionamid), doustne leki przeciwcukrzycowe (Diabetol), sulfonamidy (Biseptol), leki przeciwmiażdżycowe, pewne antybiotyki (Oxyterracyna) i inne wykazują działanie obniżające krzepliwość krwi. Jeśli zatem nałoży się przeciwkrzepliwe działanie stosowanego leku na przeciwkrzepliwe działanie innych leków, powstaje groźba niebezpiecznych powikłań krwotocznych (w wyniku obniżenia krzepliwości poniżej wartości wskaźnika 30% (4.5 INR)). Z drugiej strony witaminy, barbiturany (Luminal), leki zobojętniające sok żołądkowy obniżają działanie przeciwkrzepliwe antykoagulantów, co może niwelować efekt ich działania i prowadzić do powikłań zakrzepowo – zatorowych.

  • • W okresie zażywania Acenocumarolu lub Warfaryny należy ograniczyć liczbę zastrzyków domięśniowych do bezwzględnie koniecznych. W razie potrzeby usunięcia zęba, ewentualnie innego zabiegu, należy wcześniej porozumieć się z lekarzem celem odpowiedniego zmniejszenia dawkowania leku, tak by w dniu ekstrakcji (zabiegu) aktywność protrombiny była wyższa niż 75% (1.5 INR).

  • • W okresie miesiączki ustaloną dawkę należy zmniejszyć o połowę, a po ukończonym krwawieniu miesięcznym powrócić do pierwotnego dawkowania.

  • • W razie zaistnienia powikłań krwotocznych należy natychmiast zgłosić się do lekarza.

  • W przypadku stwierdzenia wskaźnika protrombiny znacznie różniącego się od dotychczasowych, przy prawidłowo prowadzonym leczeniu, należy bezzwłocznie powtórzyć jego oznaczenie celem wykluczenia błędu laboratoryjnego.

• Bliznowiec

  Bliznowiec to guz o wyglądzie wybitnie przerośniętej blizny, zbudowany z włókien kolagenowych, powstały wskutek nadmiernej aktywności fibroblastów. Najczęściej pojawia się w miejscu urazu, ale również bez uchwytnej przyczyny. Bliznowce widuje się zwykle w okolicy szyi i klatki piersiowej, ale mogą powstawać w każdym miejscu ciała. Skłonność do występowania bliznowców jest uwarunkowana genetycznie.

  Usuwanie bliznowców jest wyjątkowo trudne i bardzo często kończy się niepowodzeniem. Operacyjne wycięcie zmiany już samo w sobie jest urazem, a zatem czynnikiem wywołującym niepożądaną reakcję i może prowadzić do powstania kolejnego przerostu w tym samym miejscu.

  W leczeniu i zapobieganiu nawrotom stosuje się różnego rodzaju maści i opatrunki, jednak nie dają one zadowalających efektów. Na obecnym poziomie wiedzy najracjonalniejsze jest wycięcie bliznowca a następnie zastosowanie wczesnej, sterydowej terapii skojarzonej pod postacią miejscowego ostrzykiwania i smarowania maściami. Jednak i to nie daje gwarancji braku wznowy.

• Brodawka łojotokowa

  Zwana również brodawka starczą z powodu proporcjonalnie częstszego występowania u ludzi starszych, jest łagodną, naskórkową zmianą rozrostową o niejasnej etiologii. Najczęściej ma postać mnogich narośli płaskich, wypukłych lub uszypułowanych, o wielkości od kilku do kilkunastu mm, o zabarwieniu od cielistego poprzez brązowe do czarnego i szorstkiej, granulowanej powierzchni. Zazwyczaj brodawki łojotokowe nie powodują żadnych dolegliwości, wyjątkowo rzadko podlegają transformacji nowotworowej. Często ulegają mechanicznym podrażnieniom, naderwaniu, kruszeniu się. Duże brodawki usuwa się chirurgicznie, mniejsze laserem CO2 lub starszą metodą elektroresekcji.

• Brodawki wirusowe

  Powszechnie nazywane również kurzajkami, kurzawkami są miejscowym zakażeniem skóry wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni lub pośredni z osobą zakażoną, a sprzyjają mu mikrourazy i rozmiękczenie skóry. Najczęściej spotykanymi postaciami są:

  • • brodawki zwykłe – zlokalizowane w większości przypadków na palcach rąk i wałach paznokciowych, mogące jednak występować w każdym miejscu ciała. Przybierają postać szarawych guzków o szorstkiej, zrogowaciałej powierzchni, często z drobnymi czarnymi punktami, będącymi wykrzepionymi włośniczkami.

  • • brodawki podeszwowe – zwykle rozleglejsze i bardziej płaskie, czasem zlewające się w formę mozaikową. Niejednokrotnie w początkowej fazie rozwoju mylone z nagniotkami.

  • • brodawki płaskie – jak wskazuje nazwa, powierzchowne, małe, płaskie guzki o szarawym lub brązowawym zabarwieniu, lokalizujące się typowo na twarzy i grzbietach rąk.

  • brodawki płciowe. Są najczęstszą chorobą weneryczną (opryszczka). Udowodniono też związek zakażenia HPV z rakiem prącia, sromu, macicy i odbytnicy. Zmiany lokalizują się na narządach płciowych, w pochwie, na szyjce macicy, w odbytnicy. Często przybierają postać kłykcin kończystych.

  Jak dotąd nie opracowano metod leczenia przyczynowego brodawek, a z uwagi na agresywność wirusa istnieje duża nawrotowość zmian. Jedynym sprawdzonym sposobem pozostaje ich mechaniczne usunięcie. Z wielu znanych technik najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze dla pacjenta jest wykorzystanie w tym celu chirurgicznego lasera CO₂.

• Czerniak (złośliwy)

  Czerniak to jeden z nowotworów, wśród których notuje się ostatnio najwyższy wzrost częstości występowania. Jest nowotworem złośliwym skóry wywodzącym się z melanocytów – komórek barwnikowych wytwarzających melaninę. W 90% przypadków rozwija się w skórze ale może też powstawać w elementach gałki ocznej, łożysku paznokcia, śluzówce przewodu pokarmowego i narządów płciowych. Punktem wyjścia są znamiona barwnikowe (pieprzyki), choć opisuje się przypadki rozwoju choroby w niezmienionej skórze. Czerniak cechuje się dużą złośliwością – dość wcześnie daje odległe przerzuty do płuc, mózgu, a przy tym jest wyjątkowo odporny na stosowane leczenie.

  Istnieje kilka cech znamienia, które powinny wzmóc naszą czujność onkologiczną, gdyż ich obecność nasuwa podejrzenie zmiany złośliwej:

  • rozmiar powyżej 5 mm
  • wiele barw od białego poprzez brązowe, różowe, niebieskie do czarnego
  • nieregularne krawędzie, asymetria
  • nieregularna powierzchnia lub niegojące się owrzodzenie
  • świąd lub ból
  • pojawienie się zapalnej otoczki i wszelkie zmiany wyglądu.

  W różnicowaniu czerniaka w pierwszej kolejności należy uwzględnić: znamię barwnikowe, ziarniniaka naczyniowego, brodawkę łojotokową, włókniaka twardego, raka podstawnokomórkowego.

  Jedynym właściwym postępowaniem terapeutycznym jest jak najwcześniejsze wycięcie podejrzanej zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry i histopatologiczne zbadanie preparatu. Tylko odpowiednio wcześnie podjęte leczenie daje możliwość całkowitego wyzdrowienia.

  Obecnie na świecie trwają intensywne prace nad lekami stosowanymi w walce z czerniakiem i w ostatnich latach obserwuje się duży postęp w tej dziedzinie. Są to m.in. przeciwciała monoklonalne, terapie genowe i szczepionki. W przypadku szczepionek jednym z liderów jest Polska.

• Czyrak

  Jest to ropne zapalenie okołomieszkowe, wywołane najczęściej przez gronkowca złocistego, charakteryzujące się wytworzeniem czopa martwiczego. Zwykle występuje na twarzy, szyi, klatce piersiowej, pośladkach. Początkowo obserwuje się zapalny guzek, a następnie wytworzenie krosty na jego szczycie. W większości przypadków dochodzi do samowyleczenia poprzez wytworzenie owrzodzenia na szczycie krosty i ewakuację mas martwiczych. Czasem wymagana jest interwencja chirurgiczna, polegająca na jego nacięciu. Próby samodzielnego wygniatania czyraka niosą ryzyko uogólnienia zakażenia, w tym groźnego zapalenia opon mózgowych i mózgu.Zmiany zwykle są pojedyncze, ale mogą też występować licznie, szczególnie u osób obciążonych chorobami dodatkowymi (upośledzenie odporności, cukrzyca, nowotwory, choroby nerek). Wówczas mówimy o czyraczności. Wystąpienie licznych sąsiadujących ze sobą czyraków, które zlewają się w jedną większą zmianę nosi nazwę karbunkułu (czyraka gromadnego). Najczęściej spotykamy go na karku.

• Defekacja

  Defekacja (wypróżnienie) – złożony proces, który rozpoczyna bodziec w postaci rozciągnięcia ścian odbytnicy przez nagromadzone masy kałowe, a kończy zamknięcie kanału odbytu po oddaniu stolca. W kontrolę defekacji jest zaangażowany mózg, rdzeń kręgowy oraz ośrodki nerwowe w jelicie grubym. Zdrowy człowiek powinien wypróżniać się nie rzadziej niż raz na dwa dni i nie częściej niż dwa razy dziennie. W związku z tym wyróżniamy zaburzenia oddawania stolca takie jak zaparcie (zatwardzenie, obstrukcja) i biegunka (rozwolnienie).

• Dermatoskopia

  Jest to metoda diagnostyczna oceny zmian skórnych oglądaniem przy użyciu dermatoskopu lub wideodermatoskopu. W powiększeniu 10, a nawet 100-krotnym ocenia się: symetrię, brzeg, kolor, średnicę, ewolucję zmiany. Dodatkowo w dermatoskopie widać pewne drobne struktury znamienia: siatkę barwnika, większe kule i małe ziarna pigmentu, ciemnobrązowe smugi, naczynia krwionośne, miejsca zaniku znamienia. Każda cecha jest odpowiednio punktowana. Suma punktów wskazuje na konieczność usuwania zmiany lub na możliwość jej pozostawienia. Oczywiście dermatoskopia nie jest metodą rozstrzygającą i ocenia zmianę jedynie w chwili badania.

• Disulfiram

  Disulfiram (Anticol, Antabus, Esperal, pop. „wszywka”) jest środkiem ułatwiającym zerwanie z nałogiem jakim jest choroba alkoholowa poprzez uniemożliwienie picia alkoholu. Podczas leczenia odwykowego stosuje się go doustnie lub w postaci tabletek wszczepianych pod skórę a najczęściej w jeden z dużych mięśni. Równolegle z leczeniem farmakologicznym powinna być prowadzona fachowa psychoterapia. W dawkach leczniczych jest związkiem nietoksycznym, aczkolwiek niekiedy występują objawy niepożądane, np. osłabienie, metaliczny smak w ustach, impotencja.

  Istota działania Disulfiramu polega na właściwości hamowania procesu enzymatycznego odpowiedzialnego za rozkład alkoholu etylowego i gromadzeniu się jego metabolitów w ustroju. Działanie implantu utrzymuje się maksymalnie do roku czasu. Po wypiciu napoju zawierającego alkohol pojawia się zaczerwienienie skóry, uczucie strachu, duszność, występują nudności, wymioty, osłabienie, silne bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, omdlenia. Niekiedy objawy te powoli cofają się i po kilkugodzinnym śnie chory wraca do stanu normalnego. Spożycie alkoholu może być także przyczyną zaburzeń rytmu i zawału serca, drgawek, niewydolności krążenia, w skrajnych przypadkach może spowodować ciężkie zatrucie kończące się nawet śmiercią.

  Interakcje lekowe Disulfiramu: nasila toksyczne działanie alkoholu (Uwaga: część syropów jest sporządzana na bazie alkoholu), potęguje działanie środków przeciwzakrzepowych, w połączeniu z Metronidazolem może wywołać ostre psychozy.

  Disulfiram jest przeciwwskazany u osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, niewydolnością wątroby, niedoczynnością tarczycy, padaczką, a także u osób z myślami samobójczymi. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów leczonych lekami przeciwnadciśnieniowymi. Nie należy go stosować wcześniej niż 24 godziny po ostatnim spożyciu alkoholu.

• Elektrochirurgia

  Elektrochirurgia jest jedną ze starszych metod wykorzystywanych we współczesnej chirurgii. Polega na cięciu (elektrotomii) i koagulacji (elektrokoagulacji) tkanek diatermią z użyciem prądu elektrycznego. Do tego celu wykorzystujemy aparaty elektrochirurgiczne o mocach 40-300W. Używamy jej do usuwania i niszczenia tkanek z możliwością jednoczesnego przyżeganiem naczyń krwionośnych. Niewątpliwymi zaletami elektrochirurgii są niski koszt przeprowadzenia zabiegu oraz oszczędność czasu. Wady to mała precyzja zabiegu i większe uszkodzenie okolicznych tkanek niż w przypadku nowszych metod (laser).

• Ganglion

  Ganglion (torbiel galaretowata, cysta śluzowa) to w zasadzie pseudotorbiel – łącznotkankowy uchyłek ściany pochewki ścięgnistej, wypełniony galaretowatą treścią. Objawia się jako niewielkie napięte i elastyczne uwypuklenie w okolicy stawu. Może powodować dolegliwości bólowe przez ucisk na okoliczne struktury. Najczęstszą lokalizacją jest nadgarstek, rzadziej kolano lub stopa. Jako przyczynę powstania przyjmuje się odczyn zapalny pochewki ścięgnistej, spowodowany przewlekłymi urazami (nadmierną eksploatacją). Często obserwuje się zmianę wielkości guzka, zależną od intensywności obciążenia pobliskiego stawu. Leczenie często zaczyna się od punkcji i odessania zawartości, czasem z wstrzyknięciem leku sterydowego. Jednak rzadko takie postępowanie jest skuteczne i zmiana nawraca. Radykalne usunięcie gangliona polega na operacyjnym wycięciu.

• Gruczolak potowy

  Przyjmuje postać mnogich, lekko wyniosłych ponad powierzchnię skóry, drobnych grudek o gładkiej powierzchni, nieznacznie różniących się barwą od zdrowej skóry. Najczęstszym umiejscowieniem gruczolaka potowego jest okolica powiek (szczególnie dolnej) a także szyja, klatka piersiowa i brzuch. Zmiany nie powodują dolegliwości a powodem zasięgania konsultacji lekarskiej są zazwyczaj względy estetyczne. Gruczolaki nie mają tendencji do samoistnego ustępowania; usuwamy je za pomocą lasera.

• Grudki perliste prącia

  Występują u kilkunastu procent mężczyzn i nie są zmianą chorobową, a przerostem nabłonka pokrywającego żołądź. Lokalizują się na koronie żołędzi, rzadziej w rowku zażołędnym i okolicy wędzidełka napletka. Jak sugeruje nazwa, mają kształt grudek o wielkości od ułamka do kilku mm i perłowym zabarwieniu. Grudki perliste (perłowe) nie powodują dolegliwości i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, utrudniają jedynie utrzymanie higieny prącia. W rozpoznaniu wymagają różnicowania z kłykcinami kończystymi (brodawkami płciowymi). Zasadniczo nie ma bezzwzględnych wskazań lekarskich do ich leczenia, ale większość mężczyzn pragnie się pozbyć grudek z przyczyn estetycznych. Najbardziej skuteczną metodą jest laseroterapia z wykorzystaniem lasera CO2. Wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym a zabieg trwa kilkanaście minut. Pozostałe po ich usunięciu ranki goją się w przeciągu 10 dni, pozostawiając gładką skórę. Zabieg nie jest obarczony żadnymi powikłaniami i nie powoduje dysfunkcji narządów płciowych.

• Gumkowanie hemoroidów (metoda Barrona)

  To popularny zabieg inwazyjny, stosowany celem usuwania guzków krwawniczych odbytu II i III stopnia. Używając wziernika – anoskopu uwidacznia się powiększony guzek. Następnie kleszczykami wciąga się go do cylindra ligatora (w mojej praktyce McGivney’a), a następnie zsuwa podwiązki (gumowe pierścienie) na szypułę żylaka. Zaciśnięta podwiązka zamyka dopływ krwi i powoduje niedokrwienie obwodowej części hemoroida, co doprowadza do jego martwicy. Na skutek tego guzek obumiera i w ciągu 7–10 dni odpada. Podczas jednego zabiegu teoretycznie możliwe jest założenie gumek na kilka żylaków odbytu, jednak zwykle zabiegi wykonuje się po jednym guzku. Zmniejsza to ryzyko powikłań po założeniu podwiązki oraz ewentualnych dolegliwości pozabiegowych. Kolejne hemoroidy są usuwane w kilkutygodniowych odstępach czasu.

  Metoda Barrona daje bardzo dobre efekty i jest bezpieczna. Po zabiegu od razu można wrócić do normalnej aktywności. Ponieważ gumkowanie wykonuje się w obszarze leżącym kilka centymetrów powyżej linii grzebieniastej, gdzie nie ma już zakończeń bólowych, zazwyczaj jedyne dolegliwości pozabiegowe to uczucie pełności w kanale odbytu do chwili odpadnięcia martwiczego guzka. Niektórzy pacjenci przez kilka dni mogą odczuwać niewielki ból.

• Hemoroidy

  To potoczny synonim choroby określanej również jako guzki krwawnicze (krwawnice) lub popularnie acz niewłaściwie jako żylaki odbytu. Nazywamy tak przerośnięte kłębki żylne splotów odbytniczych, które łącznie z wywołanymi przez nie objawami tworzą obraz choroby hemoroidalnej. Obecnie traktuje się ją jako jedną z chorób cywilizacyjnych, jako że wiele ze znanych, wywołujących ją czynników wiąże się z trybem życia współczesnego człowieka. Wyróżnia się guzki krwawnicze wewnętrzne, wywodzące się z górnego, i guzki zewnętrzne z dolnego splotu odbytniczego. Granicą między nimi jest tzw. kresa grzebieniowa (linia zygzakowata), czyli brzeg skóry odbytu, gdzie silnie unerwiona anoderma przechodzi w niewrażliwą błonę śluzową.

  Najczęstszymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjentów są pieczenie, świąd, bóle, uczucie niepełnego wypróżnienia i parcia na stolec, krwawienie, brudzenie bielizny śluzem i stolcem. Zależnie od stopnia zaawansowania choroby (I-IV stopień) guzki mogą być niewidoczne lub wypadać poza odbyt. Hemoroidy początkowo zwykle leczone są objawowo –  zachowawczo . Przy silnie zaznaczonych objawach, znacznym zaawansowaniu zmian lub przed planowaną ciążą zaleca się leczenie chirurgiczne – operacyjne (metoda Milligana-Morgana) lub małoinwazyjne z użyciem podwiązek (gumkowanie – metoda Barrona), lasera, fal radiowych lub najnowszą metodą Hemoron.

• Hemoron

  Metoda ta jest najmniej inwazyjnym sposobem leczenia choroby hemoroidalnej w warunkach ambulatoryjnych. Zabieg jest bezbolesny, trwa około 30 min, a pacjent bezpośrednio po nim jest w pełni sprawny. Leczenie tą metodą pozwala nie usuwać guzków krwawniczych, odpowiedzialnych za szczelność odbytu, a jedynie przywracać ich pierwotną wielkość i funkcjonalność. Stan ten osiąga się poprzez działanie na guzki aparatem HEMORON, bazującym na jednobiegunowej, niskonapięciowej diatermii.

  Metoda HEMORON jest w pełni bezpieczna dla chorego. Dzięki niej można usuwać zmiany powstałe w jelicie grubym zarówno w początkowym, pierwszym, jak i w czwartym, najbardziej zaawansowanym, stadium chorobowym. Na pełny cykl leczenia składają się u 90% pacjentów trzy zabiegi, wykonywane w odstępach czasu – nie częściej niż co trzy tygodnie i nie rzadziej niż co pięć tygodni.

  Leczenie nieinwazyjną metodą HEMORON stosowane jest od roku 2000, a wszystkie dane wskazują na jej wysoką skuteczność. Technika ta opracowana została przez amerykańskich specjalistów pod nazwą ULTROID i uznana jako jeden ze standardów postępowania. Jak wynika z badań klinicznych, zabieg nie prowadzi do wyraźnych zmian bliznowatych ani ropnych w miejscu zabiegu. Ryzyko ewentualnych powikłań jest znikome. Pacjent możne natychmiast powrócić do normalnego trybu życia.

• Kaszak

  Jest torbielą zastoinową gruczołu łojowego. Lokalizuje się podskórnie i ma postać miękkiego, kulistego guza średnicy do kilku centymetrów. Wypełniony jest cuchnącą, kaszowatą treścią, stąd jego nazwa. Nieleczony kaszak powoli powiększa się, może zropieć i ulec przebiciu, czego następstwem jest zaciągnięta blizna i zazwyczaj wznowa. Leczenie jest wyłącznie operacyjne i polega na chirurgicznym usunięciu zmiany. Po doszczętnym wycięciu nie stwierdza się nawrotów.

• Kępki żółte powiek

  Kępki żółte lub inaczej żółtaki są pojedynczymi lub mnogimi (żółtakowatość) rozlanymi, grudkowymi złogami cholesterolowymi. Umiejscawiają się na powiece dolnej i górnej, zwykle w przyśrodkowym kąciku oka. Wbrew powszechnie panującej opinii, ich obecność nie ma ścisłego związku z poziomem cholesterolu we krwi. Wskazania do ich wycięcia mają podłoże czysto estetyczne. Duże żółtaki usuwamy chirurgicznie, mniejsze laserem ablacyjnym w znieczuleniu miejscowym.

• Kłębki żylne odbytnicy

  To fizjologiczna struktura anatomiczna odbytnicy. Kłębki mają postać bańkowatych wypukleń żylnych i są elementem poduszkowatych, żylnych splotów naczyniowych wypełnionych krwią o dużym stopniu utlenowania. Dlatego też w przypadkach krwawienia z tych splotów krew ma kolor żywoczerwony. Wyróżnia się sploty odbytnicze wewnętrzne i zewnętrzne. Granicą między nimi jest tzw. kresa grzebieniasta (linia grzebieniowa) gdzie silnie unerwiona anoderma przechodzi w niewrażliwą błonę śluzową. Ich funkcją jest uszczelnianie odbytu, co ułatwia kontrolę nad oddawaniem gazów i stolca.

  W warunkach chorobowych, kiedy dochodzi do ich nadmiernego wypełnienia, czyli przekrwienia, prawidłowe kłębki powiększają się, łączą z sobą i ulegają przerostowi. Wtedy określa się je mianem guzków krwawniczych (hemoroidów, krwawnic). Zależnie od tego, który splot żylny jest przekrwiony, wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne, niewidoczne w początkowej fazie choroby i zewnętrzne, widoczne w skórze w pobliżu odbytu.

• Kłykciny kończyste

  Nazwa „kłykciny kończyste” pochodzi od makroskopowego obrazu tej formy brodawek płciowych, czyli najpowszechniejszej choroby wenerycznej wywołanej przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Przyjmują one postać wydłużonych, kalafiorowatych guzków, różowych lub nieodbiegających zbytnio kolorem od skóry. Rosną szybko a ich rozwojowi sprzyja ciepło i wilgoć. Lokalizacja zmian wiąże się w oczywisty sposób z etiologią choroby – zakażeniem przez bezpośredni kontakt płciowy z zainfekowanym partnerem, choć może to również nastąpić przez kontakt pośredni. U kobiet kłykciny zazwyczaj występują w okolicy krocza, na wargach sromowych, w pochwie, na szyjce macicy, w odbytnicy. U mężczyzn lokalizują się na wewnętrznej stronie napletka, przy wędzidełku, na żołędzi, w ujściu lub wewnątrz cewki moczowej, na trzonie prącia, w odbytnicy i okolicy krocza. Brodawki mogą pojawić się również w rzadszych lokacjach – na wargach ust, języku, błonie śluzowej gardła, krtani. Niejednokrotnie chorzy zgłaszają się do chirurga z zaawansowaną chorobą z powodu mylenia kłykcin z grudkami perlistymi prącia, samodzielnych prób leczenia lub braku właściwego rozpoznania lekarskiego. Nieleczone powodują świąd i pieczenie, zatykają cewkę moczową, rozprzestrzeniają się, naciekając głębsze tkanki; są także stanem przedrakowym. Leczenie jest konieczne choć bardzo trudne; HPV cechuje się dużą agresywnością, brak jest specyficznych leków zwalczających wirusa. Najlepsze efekty przynosi usuwanie brodawek laserem CO2 w znieczuleniu nasiękowym, choć i tu występuje duża nawrotowość zmian.

• Krossektomia

  Jest to zabieg operacyjny, polegający na przecięciu największej z żył układu powierzchownego kończyny dolnej –  żyły odpiszczelowej i podwiązaniu jej kikutów tuż poniżej ujścia do żyły udowej. Jego celem jest zlikwidowanie wstecznego przepływu krwi przez niewydolne ujście – zastawkę ostialną – skrzyżowanie z układem żył głębokich.

  Jako izolowana procedura krossektomia może być wykonana w warunkach ambulatoryjnych w znieczuleniu miejscowym (nasiękowym). Wskazaniami do zabiegu są: choroba żylakowa gdy istnieją przeciwwskazania ogólnozdrowotne do przeprowadzenia klasycznej operacji, brak zgody pacjenta na hospitalizację, stwierdzony refluks przez zastawkę ostialną przy niezmienionej żyle odpiszczelowej, jako pierwszy etap leczenia inwazyjnego przy niegojących się owrzodzeniach.

  Jest ona również wstępem do usuwania żyły odpiszczelowej w trakcie operacji wycięcia żylaków kończyny dolnej. Podczas krosektomii podwiązujemy jednocześnie wszystkie dopływy w okolicy ujścia. Ich pozostawienie może być przyczyną nawrotu żylaków.

• Krwawienie i krwotok

  Różnica w definicji krwawienia i krwotoku polega na szybkości i ilości traconej krwi. Krwawieniem nazywamy powolne wydostawanie się krwi poza światło uszkodzonego naczynia krwionośnego, co rzadko zagraża życiu chorego. Krwotok, to intensywne krwawienie, gwałtowna utrata pełnej krwi z organizmu, co może być przyczyną wstrząsu krwotocznego lub śmierci.

  Krwawienia dzielimy na wewnętrzne, czyli wypływ krwi do jam ciała, narządów lub tkanek, krwawienie zewnętrzne bezpośrednie, czyli wypływ krwi na zewnętrz ciała oraz pośrednie, czyli do przestrzeni posiadających bezpośrednią komunikację z otoczeniem.

• Mięczak zakaźny

  Jest to choroba zakaźna, wywołana przez wirusa z grupy ospy. Na skórze pojawiają się twarde, okrągłe, woskowobiałe, błyszczące, półprzeźroczyste guzki. Ich cechą charakterystyczną jest pępkowate zagłębienie w części środkowej, zauważalne zwłaszcza w większych zmianach. Jeśli nakłujemy i uciśniemy taki guzek, wydobywa się z niego kaszowata treść perłowego koloru. Guzki mięczaka zakaźnego są liczne i mogą pojawić się w każdym miejscu na skórze, a także na błonach śluzowych, choć najczęściej spotykamy je na rękach, twarzy i narządach płciowych. Rzadko występuje świąd lub bolesność zmian. Źródłem zakażenia są inni chorzy lub wspólnie użytkowane przedmioty. Często również dochodzi do zakażenia na basenach. Choroba rozwija się w czasie od kilku tygodni do kilku miesięcy po kontakcie z wirusem. Grudki powstają w zainfekowanej lokalizacji. Choroba najczęściej dotyczy dzieci i często dochodzi do samowyleczenia bez pozostawienia blizn. W pozostałych przypadkach konieczne jest leczenie dermatologiczne lub chirurgiczne usunięcie zmian krioterapią lub laserem.

• Miniflebektomia

  Jest to zabieg usuwania (wypreparowania, podwiązania i wycięcia) żylaków kończyn dolnych z mikronacięć (cięcia od 2 do 3 mm). Używa się w tym celu specjalnych narzędzi chirurgicznych. Miniflebektomia jest zabiegiem małoinwazyjnym, czyli powodującym minimalny uraz, niewielkie dolegliwości i dobry efekt kosmetyczny. Nacięcia są tak małe, że zamyka się je specjalnym plastrem, pojedynczym, cienkim szwem lub w ogóle nie wymagają zaopatrzenia.

  Tego typu zabieg można wykonać ambulatoryjnie w przypadku obecności małych, izolowanych zmian żylakowych lub jako jeden z elementów operacji żylaków kończyny dolnej ze strippingiem żyły odpiszczelowej czy odstrzałkowej. Zabieg ambulatoryjny wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, a pacjent nie musi przerywać normalnej aktywności życiowej.

• Modzele

  Modzele, podobnie jak nagniotki, są miejscowym nadmiernym rogowaceniem skóry, będącym reakcją na przewlekły ucisk. W odróżnieniu od nich są płaskie, nie posiadają rogowego rdzenia, mają żółtawe zabarwienie i nieostre granice. Lokalizują się najczęściej na podeszwach stóp i dłoniach. Zazwyczaj nie powodują większych dolegliwości. Powody ich powstawania są analogiczne jak odcisków. W celu usunięcia modzeli stosujemy środki złuszczające lub mechaniczne ścinanie. W skrajnych przypadkach przydatna bywa laseroterapia. Aby leczenie było skuteczne powinno również obejmować usunięcie przyczyny problemu.

• Naczyniaki

  Naczyniaki są wrodzonymi lub nabytymi zmianami rozrostowymi, zaliczanymi do nowotworów łagodnych. Rzadko występującą formą złośliwą jest naczyniakomięsak. Naczyniaki wywodzą się z naczyń krwionośnych (większość przypadków) lub limfatycznych. Możemy je spotkać praktycznie wszędzie – w skórze, błonach śluzowych, oponach, mózgu, mięśniach, narządach ciała, kościach. Najczęściej jednak występują u kobiet w skórze głowy i szyi, gdzie przybierają postać włośniczkową (strukturalnie składają się z gęstej sieci drobnych naczyń) lub jamistą. Część naczyniaków wrodzonych samoistnie zanika w pierwszych latach życia. Pozostałe możemy leczyć chirurgicznie lub małoiwazyjnie z użyciem lasera Nd:Yag.

• Naczyniaki starcze

  Naczyniaki starcze (rubiniaki, czerwone pieprzyki, plamki lub punkty rubinowe, naczyniaki wiśniowe, plamki Campbell de Morgana) powstają w wyniku proliferacji drobnych naczyń krwionośnych. Przyjmują wygląd kilkumilimetrowych plamek lub grudek żywoczerwonego koloru.  Lokalizują się na skórze w każdej okolicy ale najczęściej na dekolcie i ramionach. Częstość ich występowania wzrasta z wiekiem. Nie stanowią problemu chorobowego a usuwamy je z powodów kosmetycznych, chyba, że są zahaczane i krwawią – wtedy istnieją wskazania medyczne do ich usunięcia. Do zabiegu wykorzystujemy laser CO2, pozwalający jednorazowo, bez znieczulenia usunąć dziesiątki zmian. Powstałe strupki po kilku dniach odpadają, zazwyczaj nie pozostawiając śladu.

• Nagniotki

  Nagniotki (odciski) są ogniskami miejscowego nadmiernego rogowacenia skóry, będącego reakcją na przewlekły ucisk. Mają zwykle kształt stożka z rogowym rdzeniem, skierowanego wierzchołkiem w głąb skóry, co może powodować dolegliwości bólowe. Lokalizują się najczęściej na podeszwach i palcach stóp. Powód ich powstawania może tkwić po stronie drażniącej (nieodpowiednie obuwie) lub drażnionej (zmiany zwyrodnieniowe stóp z ich deformacją). W celu usunięcia nagniotka stosujemy środki zmiękczające i złuszczające. Jeśli to nie przynosi zadowalającego efektu konieczny jest zabieg chirurgiczny (wycięcie, elektroresekcja, laser). Leczenie powinno również obejmować usunięcie przyczyny powstania problemu. W diagnostyce różnicowej należy przede wszystkim uwzględnić brodawki podeszwowe, które często są mylone z nagniotkami.

• Obliteracja

  Zamknięcie światła naczynia krwionośnego lub jamy ciała wskutek procesu chorobowego (przewlekłe procesy zapalne, zakrzepy, urazy) lub celowego działania lekarskiego (podanie leku obliterującego, reakcja termiczna). W następstwie tego dochodzi zwykle do zarastania wymienionych przestrzeni tkanką łączną, co jest skutkiem nieodwracalnym.

  Obliteracja lecznicza znajduje zastosowanie głównie w usuwaniu żylaków kończyn dolnych i zamykaniu drobnych naczynek.

• Odbyt

  Jest to zakończenie odbytnicy, czyli końcowego fragmentu jelita grubego. Zbudowany jest głównie z okrężnych mięśni (zwieracza odbytu wewnętrznego i zewnętrznego) otaczających tzw. kanał odbytu. W trakcie wypróżnienia przez odbyt dochodzi do wydalenia kału z przewodu pokarmowego. Najczęściej spotykanymi schorzeniami odbytu są: kłykciny kończyste, szczelina i przetoka, guzki krwawnicze, zakrzep brzeżny, rak oraz świąd. Podstawowe badanie odbytu obejmuje oglądanie, „per rectum” (penetrację palcem) i anoskopię (wziernikowanie).

• Odleżyna

  Jest to uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek, powstałe w wyniku długotrwałego lub często powtarzającego się ucisku na tkanki miękkie nad elementami kostnymi. Może być także spowodowana mikrourazami związanymi z tarciem o podłoże, gwałtownymi ruchami, przesuwaniem skóry względem podłoża. Skutkiem tego jest zmniejszenie ilości krwi tętniczej dopływającej do tkanek i niedotlenienie komórek oraz zaburzenie odpływu krwi żylnej i zatrzymanie produktów przemiany materii. W wyniku tego dochodzi do ich obumarcia i rozpoczyna się proces rozpadu. Odleżyny powstają w miejscach, które stykają się z podłożem, najczęściej w okolicy krzyżowej, na pośladkach, piętach, biodrach i głowie. W zależności od stopnia uszkodzenia tkanek stosujemy 5-stopniową klasyfikację odleżyn.

  W celu zapobiegania powstawaniu odleżyn u obłożnie chorych stosowana jest profilaktyka przeciwodleżynowa – zmiana pozycji i ułożenia ciała, różne formy łagodzenia ucisku na newralgiczne miejsca, dbałość o jakość odżywiania, higienę skóry, ochrona przed jej przesuszeniem, pobudzanie krążenia.

  Leczenie odleżyn jest głównie pielęgnacyjno-zachowawcze, chirurgiczne, jeśli zachodzi konieczność usunięcia tkanek martwiczych i przeciwbakteryjne w przypadkach infekcji lub posocznicy.

• Osocze bogatopłytkowe

  Osocze bogatopłytkowe (PRP) jest to autologiczny preparat krwiopochodny, który otrzymujemy z pobranej od pacjenta krwi obwodowej (żylnej), poprzez wyodrębnienie z odseparowanego osocza jego frakcji, która zawiera zwiększoną ilość płytek krwi.

  Po uwolnieniu z płytek licznych czynników wzrostu, stosujemy je w terapii regeneracyjnej (n.p. dostawowej) oraz w zabiegach medycyny estetycznej. Czynniki wzrostu pobudzają procesy regeneracyjne poprzez stymulację komórek macierzystych do namnażania oraz fibroblastów do wytwarzania nowego kolagenu.

• Ostuda

  Ostudy to duże, dobrze odgraniczone plamy nieregularnych kształtów, występujące najczęściej na skórze twarzy kobiet, zwykle symetrycznie. Powstają w ciąży, w wyniku zaburzeń miesiączkowania, stanów zapalnych jajników, zaburzeń endokrynologicznych, chorób wątroby, tarczycy, wyniszczenia, stosowania niektórych leków i kosmetyków światłouczulających, leków hormonalnych. Ostudy nie są chorobą a jedynie łagodnym zaburzeniem barwnikowym skóry, stąd znane są również pod nazwą „melanodermia”. Postępowanie i zapobieganie jest analogiczne jak przy piegach.

• Owrzodzenie żylakowe

  Owrzodzeniem żylakowym (żylnym) nazywamy głęboki ubytek skóry zlokalizowany na podudziu, najczęściej nad kostką przyśrodkową, będący następstwem przewlekłej niewydolności żylnej – nieleczonych żylaków lub zakrzepicy żył głębokich. Bezpośrednią przyczyną powstania są zaburzenia w mikrokrążeniu i spowodowane tym niedokrwienie skóry. Zwykle jego wystąpienie poprzedzają inne zmiany troficzne skóry – przebarwienia, wypryski, zwłóknienie i zanik tkanki podskórnej. Owrzodzenia są ranami przewlekłymi, trudno gojącymi się, powodującymi silne dolegliwości bólowe. Leczenie jest trudne, wielokierunkowe i etapowe –  miejscowo stosuje się preparaty oczyszczające, specjalistyczne opatrunki, naświetlanie laserem biostymulacyjnym, kompresoterapię; ogólnie – leki flebotropowe, przeciwkrzepliwe i poprawiające ukrwienie brzegów rany; rzadko stosujemy antybiotyki.

• Piegi

  Piegi są małymi, brunatnymi plamkami umiejscowionymi na skórze narażonej na działanie promieni słonecznych, głównie na twarzy. Najczęściej występują u ludzi o bladej cerze oraz jasnych lub rudych włosach. Mają charakter dziedziczny. Można je bezpiecznie usuwać środkami złuszczającymi, mikrodermabrazją, laserem, lecz zwykle efekt jest jedynie czasowy. Ich powstawaniu można zapobiegać unikając ekspozycji odkrytego ciała na działanie promieni słonecznych lub stosując kremy z silnymi filtrami UV.

• Profilaktyka przeciwzakrzepowa

  Dlaczego stosujemy profilaktykę przeciwzakrzepową?

  Zapobiegamy bo taniej jest zapobiegać niż leczyć. Aby uniknąć powikłań zakrzepicy żył głębokich (DVT) – zatorów płucnych, zespołu pozakrzepowego, owrzodzeń podudzi. Obecnie najczęstszą formą farmakologicznej profilaktyki przeciwzakrzepowej jest stosowanie iniekcji podskórnych z heparyn drobnocząsteczkowych (preparaty Clexane, Fraxiparine, Fragmin).

  Wskazania medyczne do stosowania profilaktyki

  • • przed planowym dużym zabiegiem operacyjnym
    • u chorych w podeszłym wieku i przy unieruchomieniu
    • jeśli są zaburzenia krzepnięcia krwi, zawał mięśnia sercowego, zaburzenie rytmu serca, porażenia kończyn, niewydolność krążenia, nowotwory złośliwe, cewniki naczyniowe
    • przy rozległych urazach, przed długotrwałą podróżą, szczególnie u osób, które w przeszłości już przebyły DVT

  Przeciwwskazania do leczenia przeciwkrzepliwego:

  • skaza krwotoczna
  • objawy krwawienia z przewodu pokarmowego
  • choroba przewodu pokarmowego związana z dużym ryzykiem krwawienia
  • objawowe nadciśnienie wrotne
  • rozwarstwiający tętniak aorty
  • udar krwotoczny lub pourazowy krwiak śródczaszkowy (<2 miesiące)
  • operacja lub uraz głowy (<20 dni)
  • guz mózgu
  • do 24 h po zabiegu operacyjnym, biopsji narządu lub nakłuciu tętnicy (do 4 dni, jeśli były trudności z hemostazą w trakcie zabiegu)
  • nakłucie lędźwiowe diagnostyczne lub lecznicze – do 24 h
  • nadciśnienie tętnicze źle kontrolowane (>200/110 mm Hg)
  • małopłytkowość immunologiczna zależna od heparyny w wywiadach
  • niewydolność nerek

• Prosaki prącia i warg sromowych

  Nazywamy tak niewielkie, położone śródskórnie torbiele wypełnione masami łojowo-rogowymi, powstające w wyniku zatrzymania wydzieliny przywłosowych gruczołów łojowych z powodu nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. Nie powodują żadnych dolegliwości, mają zazwyczaj do 2mm średnicy i białe lub żółte zabarwienie, a przyrównanie ich wyglądu do ziaren prosa zrodziło nazwę „prosaki”. W nomenklaturze zagranicznej znane są pod nazwą plamek Fordyce’a lub choroby Fordyce’a. Nie da się ich pozbyć farmakologicznie lub przez nakłuwanie czy wyciskanie, a takie postępowanie jest jedynie przyczyną wystąpienia stanów zapalnych i ropni skóry. Zasadniczo prosaki na członku, mosznie lub sromie nie wymagają leczenia a usuwa się je z powodów estetycznych. Obecnie „złotym standardem” jest użycie chirurgicznego lasera CO2. Pozostałe po zabiegu ranki goją się 2 tygodnie pozostawiając nieznaczne blizenki.

• Przepuklina

  Mówiąc o przepuklinach mamy zazwyczaj na myśli przepuklinę pachwinową. Jest to wyciskanie zawartości jamy otrzewnowej przez kanał pachwinowy. Rozróżniamy przepuklinę prostą i skośną. Większość przepuklin pachwinowych pojawia się w wieku starczym i wynika ze zwiotczenia i osłabienia tkanek. Inne to przepukliny wrodzone lub powstałe wskutek nagłego i nadmiernego wysiłku. Leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny. Obecnie standardem jest operacja metodą beznapięciową z użyciem siatki syntetycznej celem wzmocnienia kanału pachwinowego – sposób Lichtensteina. Rzadziej spotykamy się z przepuklinami udową, pępkową, kresy białej oraz przepuklinami w bliznach po laparotomii.

• Przewlekła niewydolność żylna

  Definicja i epidemiologia

  Przewlekła niewydolność żylna definiowana jest jako utrwalone zaburzenie odpływu krwi z kończyn dolnych z jej zastojem w układzie powierzchownym, głębokim i w mikrokrążeniu. Choroba rozwija się powoli i nieleczona prowadzi do poważnych następstw. Ocenia się, że w krajach o wysokim poziomie cywilizacyjnym schorzenia naczyń żylnych występują u 30-50% populacji, w tym znacznie częściej u kobiet. W związku z tym przewlekłą niewydolność żylną można traktować jako kolejną chorobę cywilizacyjną generującą duże koszty społeczne oraz znacznie obniżającą jakość życia dotkniętych nią chorych.

  Anatomia żył kończyn dolnych

  Układ żylny kończyn dolnych dzieli się na:

  • układ żył powierzchownych; obejmuje on żyłę odpiszczelową, odstrzałkową i ich bocznice. Żyły te położone są w tkance podskórnej. Układem powierzchownym spływa zaledwie od 5-10% krwi z kończyn, która jest odprowadzana do układu głębokiego. Najczęstszym schorzeniem układu powierzchownego są żylaki.
  • układ żył głębokich; żyły te przebiegają podpowięziowo i towarzyszą tętnicom. Najczęstszym schorzeniem układu głębokiego jest zakrzepica żylna, mogąca być źródłem zatorowości płucnej.
  • żyły przeszywające (perforatory); są to krótkie naczynia łączące układ powierzchowny z głębokim, znacznie liczniejsze na podudziu niż udzie.

  Wszystkie żyły kończyn dolnych zaopatrzone są w zastawki pozwalające na przepływ krwi jedynie w kierunku dogłowowym a w przypadku żył przeszywających – z naczyń powierzchownych do głębokich.

  Objawy

  Pierwszemu okresowi rozwijającej się choroby towarzyszą dolegliwości subiektywne, takie jak narastające w ciągu dnia uczucie „ciężkich nóg”, parestezje, objaw tzw. „niespokojnych nóg”, rozpieranie i pobolewanie stóp i podudzi, nocne kurcze łydek. Dochodzi do poszerzenia śródskórnych żyłek (teleangiektazje), które umiejscawiają się najczęściej na bocznych powierzchniach ud. Niewydolność zastawek, skutkująca podniesieniem ciśnienia hydrostatycznego w układzie żylnym kończyn doprowadza do poszerzenia pni żylnych, ich wydłużenia i poskręcania (rozwoju żylaków). Na skutek rozciągnięcia ściany żyły dochodzi do jej zwiększonej przepuszczalności i, co za tym idzie, powstania obrzęków obwodowych, które ustępują po odpoczynku nocnym. Pojawiają się bóle na przebiegu naczyń żylnych, świąd i pieczenie skóry. W bardziej zaawansowanym stadium choroby dochodzi do stwardnienia i zaniku tkanki podskórnej i stanów zapalnych skóry. Następnie pojawiają się przebarwienia skórne na skutek wynaczynienia krwinek czerwonych mające zwykle postać swędzącego wyprysku. Głównym miejscem występowania przebarwień jest okolica powyżej kostki przyśrodkowej. Najpoważniejszym powikłaniem niewydolności żylnej jest owrzodzenie goleni występujące najczęściej wskutek przebytej zakrzepicy żył głębokich (zespół pozakrzepowy). Często ma ono charakter nawrotowy, a jego leczenie może trwać nawet kilka miesięcy.

  Diagnostyka i diagnostyka różnicowa

  Podstawowe badanie flebologiczne to dokładnie zebrany wywiad lekarski i ocena przedmiotowa chorego. W ocenie patologii pomocne są próby opaskowe, pomiar obwodów kończyn i badanie dopplerowskie, nie zawsze jednak wystarczające. Obecnie „złotym standardem” w diagnostyce chorób żył, szczególnie układu głębokiego, jest ultrasonografia, która pozwala na obrazowanie zmian morfologicznych. Z coraz rzadziej stosowanych w praktyce flebologicznej badań należy wspomnieć o fotopletyzmografii, flebografii, kapilaroskopii, mikrolimfografii, badaniach izotopowych skrzepliny, tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym czy termografii. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić uszkodzenie aparatu mięśniowo-więzadłowego, torbiel Beckera (pęknięcie torbieli), obrzęk chłonny, różę, cellulitis, choroby internistyczne przebiegające z obrzękami obwodowymi.

  Leczenie i profilaktyka

  Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej jest długotrwałe, skomplikowane i wymaga bardzo dobrej współpracy pacjenta z lekarzem. Wybór sposobu postępowania podejmowany jest w oparciu o zaawansowanie zmian chorobowych, występujące powikłania i akceptację ze strony pacjenta. Ogólnie możemy wyróżnić leczenie inwazyjne i zachowawcze. W wielu przypadkach można pomóc choremu technikami operacyjnymi poprzez zastosowanie różnych metod usuwania żylaków, podwiązywanie perforatorów, przeszczepy zastawek. W mniej zaawansowanych stadiach choroby lub przy istnieniu przeciwwskazań do leczenia operacyjnego ogranicza się do leczenia zachowawczego. Podstawą leczenia nieinwazyjnego jest farmakoterapia. Zastosowanie znajduje tu wiele grup leków, których włączenie zależne jest od danych klinicznych. Są to m.in. leki flebotropowe, heparyny i heparynoidy, doustne antykoagulanty, fibrynolityki, leki sklerotyzujące, niesteroidowe leki p/zapalne, diuretyki, leki p/płytkowe, pochodne ergotaminy. Doustne leki stosowane w przewlekłej niewydolności żylnej mają na celu zwalczanie takich objawów jak obrzęk i uczucie ciężkości kończyn dolnych, objaw niespokojnych nóg, kurcze nocne. Działanie leków flebotropowych polega na poprawie funkcji mikrokrążenia (uszczelnienie bariery włośniczkowej), zmniejszeniu przepuszczalności naczyń żylnych, zwiększeniu tonusu (m.in. na skutek przedłużenia skurczu włókien mięśniowych ściany naczyń żylnych w odpowiedzi na noradrenalinę), poprawie drenażu limfatycznego, właściwościach antyagregacyjnych, poprawie właściwości reologicznych krwi, zmniejszeniu jej lepkości oraz zmniejszeniu reakcji zapalnej towarzyszącej zastojowi żylnemu (hamowanie wydzielania mediatorów zapalnych). Leki te można stosować w monoterapii lub łączyć z innymi metodami postępowania. Wczesne ich włączenie i stałe przyjmowanie znacznie spowolni postęp choroby i opóźni wystąpienie ewentualnych następstw. Stosowane leki możemy podzielić na naturalne i syntetyczne. Wśród leków powszechnie stosowanych najliczniejszą grupę stanowią preparaty zawierające flawonoidy naturalne i syntetyczne, głównie rutozyd, diosminę i hesperydynę, a także pochodne rutozydu – β-hydroksyetylorutozydy. Dobrze poznanym i sprawdzonym lekiem jest diosmina (wytwarzany półsyntetycznie analog naturalnego flawonoidu wyizolowanego z owoców cytrusowych), dostępna w kilku preparatach. Duża skuteczność terapeutyczna, dobra tolerancja i wysoki stopień zadowolenia pacjentów przy jednoczesnym wysokim bezpieczeństwie stosowania (brak przeciwwskazań poza alergicznymi, brak interakcji z innymi lekami), wygodne dawkowanie i korzystna relacja cenowa zadecydowały o wysokiej pozycji rynkowej tego leku. Opisane powyżej właściwości leków flebotropowych w przypadku diosminy skutkują m.in. szybszym ustępowaniem dolegliwości podmiotowych, szybszym ustępowaniem objawów u chorych z żylną chorobą zakrzepową, przyspieszeniem gojenia owrzodzeń podudzi. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych doniesieniach naukowych z zakresu flebologii. W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej stosujemy także kompresoterapię (leczenie uciskowe). Zwiększa ona prędkość przepływu krwi w żyłach, zmniejsza średnicę żył, poprawia czynność zastawek żylnych, zmniejsza obrzęk. Jest to bardzo skuteczne leczenie i powinno być stosowane na każdym z etapów choroby. Używa się do tego celu bandaży, opasek elastycznych lub specjalistycznych podkolanówek, pończoch i rajstop o stopniowanej kompresji. Fizykoterapia to głównie leczenie ruchem i stosowanie odpowiedniej aktywności fizycznej. Pomocna jest również elewacja (uniesienie) kończyn dolnych podczas snu lub kilkukrotnie w ciągu dnia. Przy pierwszych objawach zespołu przewlekłej niewydolności żylnej pacjent powinien być pouczony przez lekarza o czynnikach inicjujących dolegliwości, jak również przyspieszających postęp zmian chorobowych oraz o sposobach ich unikania, a zatem o konieczności zmiany trybu życia. Zalecenia te pozostają aktualne w każdym stadium zaawansowania choroby. Szczególnie przeciwwskazane jest długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, nagrzewanie nóg (kąpiele, nasłonecznienie), noszenie obcisłych ubrań np. spodni, pończoch samonośnych, skarpet z ciasnym ściągaczem, uciskających wysokich butów, butów na wysokim obcasie, dźwiganie ciężarów, spożywanie pokarmów wzdymających i zapierających, palenie tytoniu. Niekorzystnie oddziałują również niektóre leki (np. żeńskie hormony płciowe), ciąża, nadwaga, mała aktywność fizyczna, długotrwałe unieruchomienie.

• Rak podstawnokomórkowy skóry

  Rak podstawnokomórkowy skóry (znany pod wieloma nazwami, m.in. basalioma, BCC, wrzód Jakuba, rak Krompechera) jest najczęstszym nowotworem złośliwym człowieka. W większości przypadków lokalizuje się na skórze górnej części twarzy, z wyłączeniem gałki ocznej. Jest to podyktowane głównym czynnikiem inicjującym – ekspozycją na światło słoneczne. Charakteryzuje się powolnym przebiegiem i wzrostem, niskim stopniem złośliwości (tzw. złośliwość miejscowa), bardzo rzadkim przerzutowaniem (zwykle do najbliższych węzłów chłonnych). Wygląd wykwitów pierwotnych może być mocno zróżnicowany; najczęściej są pojedyncze, ale mogą być również mnogie.  Zazwyczaj początkowo są to lekko wyniosłe guzki w kolorze skóry, z tendencją do krwawienia po drobnych urazach. Z czasem rosną i wytwarzają niegojące się owrzodzenia. Leczenie raka podstawnokomórkowego polega na doszczętnym wycięciu zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry. Wycięty preparat przesyła się do oceny histologicznej celem potwierdzenia rozpoznania. Przy mniejszych ogniskach i wczesnych postaciach niekiedy stosuje się terapię laserem dwutlenkowowęglowym. Rokowanie jest korzystne.

• Rektoskopia

  Rektoskopia (rektomanoskopia) jest ambulatoryjnym badaniem endoskopowym odbytnicy. Badanie wykonuje się w pozycji kolankowo-łokciowej; wymaga ono wcześniejszego przygotowania – oczyszczenia jelita, nie wymaga znieczulenia. Sztywny, metalowy wziernik rektoskopu wprowadza się na głębokość do 30 cm i w tym zakresie ocenia oglądaniem błonę śluzową jelita. Pozwala to proktologowi na wczesne wykrycie patologicznych zmian w jelicie grubym oraz ewentualne pobranie wycinków lub usunięcie drobnych polipów. Dodatkowe oprzyrządowanie pozwala korzystać z elektrokoagulacji, stosować podwiązki czy tamować drobne krwawienia. Rozwinięciem metody jest rektoskopia operacyjna z użyciem rektoskopu o znacznie większej średnicy, stosowana do leczenia chirurgicznego w warunkach szpitalnych. Wymaga znieczulenia pacjenta.

• Septyna

  Septyna 9 jest genem, którego mutacja jest genetycznym biomarkerem raka jelita grubego. Oznaczanie we krwi zmetylowanego DNA genu septyny stanowi nieinwazyjne badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego dla pacjentów, którzy nie chcą lub nie mogą być poddani kolonoskopii. Czułość i swoistość testu wynosi 71% i 99% dla wszystkich stadiów nowotworu. Badanie przeznaczone jest dla osób z populacyjnym lub umiarkowanym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego i odbytnicy.

• Szczelina odbytu

  Szczelina odbytu jest owrzodzeniem końcowego odcinka kanału odbytu, powstałym wskutek podłużnego pęknięcia wyścielającej go skóry (anodermy). Najczęstszą przyczyną jej powstania jest uraz mechaniczny (zaparcia, biegunki), często przy równoczesnym zwiększonym napięciu zwieraczy odbytu. W większości przypadków występuje na tylnej ścianie kanału. Objawia się piekącym bólem, świądem i niewielkim krwawieniem po oddaniu stolca (defekacji). Niewyleczona szczelina przechodzi w formę przewlekłą z włóknieniem brzegów i wytworzeniem na szczycie przerosłego fałdu skórnego (guzka wartowniczego). Leczeniem pierwszego rzutu jest postępowanie zachowawcze  – dieta, nasiadówki, leki miorelaksacyjne (zmniejszające napięcie mięśnia zwieracza odbytu) i spulchniające stolec. W razie nieskuteczności konieczne może być leczenie operacyjne. Alternatywą jest rozluźnienie zwieraczy odbytu poprzez trening z użyciem dylatatora (rozszerzacza) Kříža.

• Świąd odbytu

  Świąd odbytu jest wyjątkowo dokuczliwą przypadłością, często o niemożliwej do ustalenia lub niepewnej przyczynie. Może niespodziewanie pojawiać się i samoistnie ustępować. Z tego powodu leczenie jest trudne a nawroty częste. Uporczywie utrzymujące się dolegliwości doprowadzają do rozdrażnienia i irytacji, powodując konflikty z otoczeniem, obniżenie aktywności zawodowej i jakości życia.

  W każdym przypadku, zbierając wywiad lekarski, badając pacjenta i wykonując dodatkowe testy, staramy się ustalić czynnik etiologiczny dolegliwości.

  Mogą to być tzw. choroby układowe takie jak cukrzyca, skaza moczanowa, choroby zapalne ne­rek, nadczynność tarczycy, alergie, niewydolność wątroby, żółtaczka mechaniczna, zakażenia ogniskowe, zaburzenia trawienia, niedobór żelaza, niewydol­ność jajników, morfinizm, nieswoiste zapalenia jelit lub przyczyny miejscowe: niedostateczna higiena osobista, draż­niące wydaliny lub wydzieliny z sąsiednich narządów, podrażnienie chemiczne lub mechaniczne, zakażenia grzybicze, pasożyty, stany zapalne skóry, zmiany łuszczycowe, choroby weneryczne – szczególnie kłykciny kończyste, wypadanie hemoroidów lub odbytnicy, szczelina odbytu, przetoki okołoodbytnicze, nowotwory.

  Mimo tego najczęściej nie jest się w stanie określić przyczyny świądu, dlatego też po wyklucze­niu wszystkich możliwych czynników, w takich przypadkach rozpoznaje się tzw. świąd idiopatyczny czyli samoistny na tle zaburzeń psychosomatycznych.

• Teleangiektazje

  Teleangiektazje (popularnie: pajączki naczyniowe, żyłki, pękające naczynka) to trwale rozszerzone (nie pęknięte!) śródskórne naczynia włosowate splotu podbrodawkowego skóry, które prześwitują przez naskórek. Umiejscowione na twarzy mają kolor czerwony (przewaga naczyń tętniczych), na kończynach dolnych – sinoniebieski (przewaga naczyń żylnych). Powstawanie teleangiektazji na kończynach dolnych budzi zaniepokojenie i powoduje dyskomfort. Mogą one być pojedyncze, krzaczkowate, wachlarzowate lub gęsto przylegać do siebie tworząc rozlany rumień. Występują głównie u kobiet, co wiąże się z poziomem estrogenów, i umiejscawiają się na bocznych powierzchniach ud, podudzi, w okolicy kostek. Ich powstawaniu sprzyjają duże wahania temperatur, przebywanie w bardzo niskiej lub wysokiej temperaturze. Choć mogą być objawem chorobowym lub pierwszym zwiastunem niewydolności żylnej to najczęściej są wyrazem skłonności osobniczej, nierzadko dziedzicznej. Teleangiektazje nie powodują dolegliwości, a przyczyną wizyty u lekarza zazwyczaj są względy estetyczne. Można je bezpiecznie obliterować z użyciem lasera lub elektokoagulacji.

• Tłuszczak

  To łagodny nowotwór tkanki tłuszczowej.  Występuje pojedynczo lub w dużej liczbie w przypadku tłuszczakowatości – dziedzicznej choroby genetycznej. Badalny jest jako dobrze odgraniczony, przesuwalny, miękki i niebolesny guz pod skórą. Rośnie powoli osiągając rozmiary do kilkunastu cm, bardzo rzadko złośliwieje. Tłuszczaki wymagają chirurgicznego usunięcia. Konieczne jest wycięcie zmiany w całości wraz z otaczającą cienką torebką. Jeśli zabieg nie jest radykalny tłuszczak odrasta.

• Torbiel włosowa

  Torbiel włosowa (cysta pilonidalna, zatoka włosowa) powstaje z zapalnie zmienionych mieszków włosowych i zawiera włosy, które rosną w jej wnętrzu. Przyczyną etiologiczną zapalenia są najczęściej beztlenowce. Proces toczy się w tkance podskórnej w okolicy krzyżowej (szpara międzypośladkowa). Dochodzi wówczas do wytworzenia torbieli z przetokami ropnymi w skórze. Przetoki mogą ulegać czasowemu zamknięciu, czemu towarzyszy zaostrzenie objawów chorobowych. Wytwarza się wtedy ropień z towarzyszącymi typowymi objawami (gorączka, ból, obrzęk i zaczerwienienie w okolicy krzyżowej). Zwykle opisywana przypadłość dotyczy młodych mężczyzn, a istotne znaczenie ma nadmierna potliwość i przestrzeganie zasad higieny osobistej.

  Leczenie torbieli włosowej jest zależne od fazy choroby. W stanie ostrym polega na nacięciu, drenażu i płukaniu jamy ropnia oraz usunięciu włosów. Jest to postępowanie doraźne, zwykle nie powoduje całkowitego wyleczenia i następuje nawrót choroby. Jedynym skutecznym sposobem jest planowe wycięcie torbieli. Stosowanych jest kilka metod operacyjnych, a wybór zależy przede wszystkim od umiejętności i przyzwyczajenia chirurga. Różnice między nimi polegają głównie na sposobie zamknięcia ubytku po wyciętej zmianie. Może to być gojenie „na otwarto”, szwy zbliżające, pierwotne zamknięcie rany lub pokrycie skórnym płatem przesuniętym.

• Waporyzacja

  Waporyzacja – usuwanie niepożądanej tkanki lub zmiany chorobowej poprzez działanie nań silnie skupioną wiązką energii, prowadzące do jej odparowania. W praktyce wykorzystujemy w tym celu laser CO2 o długości fali 10600 nm. Dzięki wysokiej mocy zogniskowanej wiązki promieni dochodzi do zamiany wody znajdującej się w przestrzeniach wewnątrz- i międzykomórkowych w parę wodną. Jednocześnie szybkość przebiegu tej reakcji ogranicza przenoszenie energii cieplnej do okolicznych tkanek, co minimalizuje ich uszkodzenie.

• Wędzidełka

  Są to twory anatomiczne w kształcie fałdek, łączące ze sobą dwa elementy i ograniczające ich wzajemną ruchomość. W organizmie człowieka znajdujemy kilka wędzidełek. Są to: wędzidełka warg – górnej i dolnej, łączące je z dziąsłami, wędzidełko języka, łączące go z dnem jamy ustnej i wędzidełko napletka. Wędzidełko napletka to silnie unerwiony cienki fałd łącznotkankowy, łączący żołądź prącia z napletkiem. Biegnie od dolnego brzegu ujścia cewki moczowej do wewnętrznej blaszki napletka. Stabilizuje napletek i zapobiega jego nadmiernemu odprowadzeniu, głównie podczas wzwodu.

  Patologią, dotyczącą wędzidełka jest jego nieodpowiednia długość. Prawidłowe wędzidełko wargi górnej nie powinno sięgać końca dziąsła ani być wachlarzowato rozrośnięte od strony wargowej. Jeśli tak się dzieje, ogranicza to ruchy wargi, co powoduje u dzieci trudności w domykaniu ust, zbieraniu pokarmu z łyżeczki, a w starszym wieku problemy przy wymawianiu głosek dwuwargowych (p, b, m). Może też uniemożliwić zbliżenie się siekaczy.  Powstaje wtedy między nimi szpara, w której zalegają resztki pokarmu, co sprzyja rozwojowi próchnicy.

  Skrócenie wędzidełka wargi dolnej, wskutek odciągania dziąsła od zębów, powoduje anemizację błony śluzowej dziąsła przyczepionego do wędzidełka i odsłanianie szyjek zębowych.

  Skrócenie wędzidełka języka jest najczęstszą anomalią jamy ustnej. Objawia się brakiem możliwości uniesienia czubka języka do wałka dziąsłowego przy szeroko otwartych ustach. Ulega on przytrzymaniu przy dnie jamy ustnej, często tworząc na końcu serduszkowate wgłębienie. Za krótkie wędzidełko ogranicza ruchy języka, co prowadzi u dzieci do wytworzenia nieprawidłowego wzorca ssania, połykania i żucia. Kształtuje się wada zgryzu i występuje ślinienie się, czego skutkiem jest nieprawidłowa artykulacja wielu głosek.

  Skrócenie wędzidełka napletka może występować w postaci pierwotnej, jako wrodzona wada anatomiczna lub jako schorzenie wtórne, powstałe w wyniku urazów lub stanów zapalnych. Niezależnie od postaci, za krótkie wędzidełko uniemożliwia swobodne zsuwanie się napletka poza rowek zażołędny w stanie zwisu, a szczególnie w czasie wzwodu prącia. Jego forsowne odprowadzanie powoduje wówczas bolesne pociąganie żołędzi, zwłaszcza podczas stosunku. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do naderwania wędzidełka lub jego zerwania, co objawia się bólem i krwawieniem. Zerwane wędzidełko zrasta się nieprawidłowo, co powoduje dalsze jego skracanie, a wygojone bez interwencji chirurgicznej może zrywać się ponownie.

• Włókniak twardy

  Znany jest również pod nazwą dermatofibroma lub histiocytoma. Dość często bywa wynikiem reakcji odczynowej na ukąszenia i użądlenia owadów z następowym rozrostem tkanki łącznej skóry właściwej. Ma wygląd lekko wypukłego, twardego guzka o zabarwieniu sinoczerwonym do brązowego, o nieostrych brzegach, wielkości do 5 mm i obejmuje całą grubość skóry. Statystycznie najczęściej jest spotykany na podudziach. Nierzadko powoduje świąd, co skłania pacjentów do wizyty u lekarza. Jedynym leczeniem jest chirurgiczne wycięcie zmiany bez zbytniego marginesu zdrowej skóry. Wymaga różnicowania z czerniakiem. W razie wątpliwości diagnostycznych rozpoznanie musi być poparte badaniem histopatologicznym preparatu.

• Włókniaki miękkie

  Są to rozrostowe zmiany tkanki łącznej, występujące najczęściej w formie mnogiej. Przybierają postać miękkich guzków na wąskiej szypule o zabarwieniu otaczającej skóry lub brązowym. Włókniaki rosną powoli od mikroskopijnych zmian do kilkucentymetrowych. Typowymi lokalizacjami zmian są jamy pachowe, okolice pachwin, oczodołów, podstawy sutków i szyja. Często ich występowanie wiąże się z nadwagą, a także cukrzycą. Jedynym właściwym leczeniem włókniaków jest chirurgiczne usunięcie, najkorzystniej laserem CO2.

• Zakrzep brzeżny odbytu

  Choroba często bywa mylona z hemoroidami. Objawia się narastającym w ciągu 1-2 dni bardzo silnym bólem odbytu. Na jego brzegu widoczny i wyczuwalny jest bolesny, siny guz wielkości kilku do kilkunastu mm. Jako przyczyny wystąpienia choroby podaje się spowolnienie przepływu krwi w naczyniu, podrażnienie ściany naczyniowej i zaburzenia krzepliwości krwi. Standardem w leczeniu jest jak najszybsze (optymalnie do 72 godzin) nacięcie zmiany i ewakuowanie skrzepliny z naczynia. Czasem stosuje się też doraźne klinowe wycięcie wykrzepionej żyły. Odbarczenie przynosi szybką ulgę, a powrót do zdrowia zajmuje kilka dni. Nieoperowany zakrzep ustępuje samoistnie, lecz gojenie jest dłuższe. Mogą też wystąpić powikłania w postaci martwicy skóry i perforacji zakrzepu. Często też pozostałością choroby jest falbankowaty fałd anodermy.

• Zespół De Quervaina

  Choroba objawia się dotkliwym bólem z możliwym obrzękiem u podstawy kciuka. Dolegliwości występują najintensywniej podczas ruchu chwytania przedmiotów lub przy próbie pokazania europejskiego gestu OK (zaciśnięta pięść z uniesionym kciukiem). Zespół De Quervaina powodowany jest stanem zapalnym ścięgien mięśni odwodzących i prostujących kciuk. Jako powód ich zapalenia przyjmuje się nadwyrężenie ciężką pracą lub wielokrotnie powtarzane obciążenie. Znany jest też pod nazwą „kciuka matki”, gdyż występuje u kobiet, które kilkadziesiąt razy na dobę podnoszą niemowlę.

• Ziarniniak naczyniowy

  Ziarniniak naczyniowy jest to rodzaj naczyniaka, czyli łagodnego nowotworu związanego z nowotworzeniem naczyń włosowatych. Jego pojawienie się w większości przypadków jest zainicjowane przez niewielki uraz i/lub zakażenie bakteryjne. Zbudowany jest z cienkościennych naczyń o dużej średnicy, otoczonych naciekiem zapalnym. Ma wygląd pojedynczego, kilku-kilkunastomilimetrowego guzka o purpurowej barwie i wilgotnej powierzchni. Zmiana szybko rośnie, wykazując tendencję do kontaktowego krwawienia. Lokalizuje się zwykle na rękach i twarzy. Specyficzną postacią jest ziarniniak naczyniowy ciężarnych, pojawiający się na wargach i dziąsłach kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Małe ziarniniaki usuwamy laserem CO₂ lub elektrochirurgicznie, duże wymagają klasycznego wycięcia chirurgicznego.

• Znamię barwnikowe

  Znamiona barwnikowe, często nazywane pieprzami, pieprzykami, występują u każdego człowieka. Różna jest tylko ich ilość, wielkość, umiejscowienie i rodzaj. Niektóre są zbudowane z melanocytów i melanoblastów, czyli komórek produkujących barwnik – melaninę, inne zaś zbudowane są z tzw. komórek znamionowych. Umiejscawiają się w naskórku, oponach mózgowych, naczyniówce, tęczówce i spojówce oka, błonie śluzowej odbytu i jamy ustnej. Mogą dodawać uroku lub szpecić i przeszkadzać. Pomijając aspekty medyczne, zasadnicze znaczenie w podejściu do omawianego problemu ma osobnicze poczucie estetyki. Spotyka się zarówno pacjentów, którym nie przeszkadzają duże, szpecące znamiona na eksponowanych częściach ciała jak i takich, dla których każdy pieprzyk jest przyczyną dyskomfortu.

  Znamiona możemy podzielić na 3 grupy:

  • znamiona melanocytowe – naskórkowe (znamię płaskie, plama soczewicowata), skórne=śródskórne (znamię błękitne)
  • znamiona komórkowe – wrodzone, dysplastyczne
  • piegi i ostudy (nie będące typowymi znamionami lecz wykazujące wiele podobieństw).

  W związku z różnorodnością obrazów makroskopowych nie jest możliwym opisanie wyglądu „typowego” znamienia. Każdy rodzaj ma inna budowę, wygląd, charakterystykę. Stąd też poszczególne typy znamion zostaną opisane jako oddzielne pozycje Słownika.

  Fakty i mity:

  • • duże znamiona wrodzone są obarczone większym ryzykiem transformacji nowotworowej

  • • namiona owłosione złośliwieją rzadziej

  • • usunięcie znamienia wraz z fragmentem zdrowej skóry (tzw. marginesem onkologicznym) nie prowadzi do przemiany nowotworowej ani powstania przerzutów

  • • jeżeli po chirurgicznym usunięciu znamienia dochodzi do powstania przerzutów, oznacza to, że zmiana była usunięta zbyt późno i przerzutowała już wcześniej

  • • niewskazane jest pobieranie wycinków ze znamion. Należy wyciąć je w całości gdyż pobranie wycinka może spowodować zezłośliwienie zmiany

  • • znamion nie wolno poddawać krioterapii (mrożeniu) ani leczyć u kosmetyczki

  • • każda nowa okoliczność dotycząca znamienia barwnikowego powinna zostać skonsultowana z lekarzem

  • • znamiona można usuwać laserowo tylko przy 100% pewności o ich łagodności

  • • znamiona „podejrzane” leczymy wyłącznie chirurgicznie i badamy histologicznie

  • nawet czerniak złośliwy jest możliwy do wyleczenia jeśli zabieg przeprowadzi się odpowiednio wcześnie.

  Powodem do niepokoju (tzw. wzmożonej czujności onkologicznej) i bezwzględnym wskazaniem do leczenia są cechy świadczące o niebezpieczeństwie rozwoju nowotworu złośliwego: powiększenie lub pogrubienie znamienia, zmiany zabarwienia – ściemnienie lub odbarwienie, często nieregularne, odczyn zapalny – zaczerwienienie, obrzęk, krwawienie, owrzodzenia, świąd. Usuwać powinniśmy również znamiona podlegające stałemu drażnieniu (kołnierzykiem koszuli, paskiem od spodni, ramiączkiem stanika itp.)

• Znamię Suttona

  Znamię Suttona (znamię „halo”) to szczególna odmiana znamienia barwnikowego, wokół którego występuje obwódka bielaczej skóry, będąca przyczyną zaniepokojenia pacjenta i wizyty u lekarza. Znamię barwnikowe najczęściej ma wielkość kilku mm, jest regularnego kształtu o wyraźnej granicy i różnej kolorystyce, z obwódką  do 1 cm odbarwionej skóry. Występuje przeważnie u dzieci i młodzieży do 20 roku życia, najczęściej na tułowiu. Zjawisko „halo” wywołane jest nieznaną z przyczyny reakcją cytotoksyczną limfocytów T, która skierowana jest przeciwko komórkom barwnikowym obecnym w samym znamieniu oraz w otaczającej go zdrowej skórze. W wyniku niszczenia melanocytów dochodzi do zmiany zabarwienia znamienia, początkowo w części środkowej, następnie całe znamię może ulec zanikowi, a otoczka ulega wtórnej repigmentacji.

  Wycinanie znamion Suttona nie jest konieczne dopóki nie pojawią się jakiekolwiek cechy świadczące o ryzyku rozwoju nowotworu złośliwego (patrz: znamię barwnikowe). Ważny jest też wywiad chorobowy oraz rodzinny, dotyczący występowania czerniaka złośliwego i  znamion atypowych. W przypadku wszelkich wątpliwości i znamion budzących niepokój lekarza należy chirurgicznie usunąć zmianę i poddać ją ocenie histopatologicznej.

• Żylaki kończyn dolnych

  Żylaki są jednym z objawów zespołu przewlekłej niewydolności żylnej. Są to poszerzone, wydłużone i poskręcane żyły układu powierzchownego. Przyczyną ich powstawania może być wrodzony defekt tkanki podporowej lub nabyta dysfunkcja zastawek żylnych. Żylaki objawiają się bólem, kurczami mięśni, uczuciem pieczenia, drętwienia, zespołem „niespokojnych nóg”, obrzękami. W leczeniu objawowym stosujemy tzw. profilaktykę zachowań, leki flebotropowe, produkty uciskowe. Leczeniem przyczynowym jest postępowanie operacyjne, elementem którego zwykle jest usunięcie żyły odpiszczelowej. Nieleczone żylaki z czasem doprowadzają do powikłań – zakrzepowego zapalenia żył, przebarwień skóry, zaniku tkanki podskórnej, owrzodzeń podudzi.

• Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa

  W Polsce co roku około 50 tysięcy osób zapada na zakrzepicę żył głębokich (ZŻG), a około 20 tysięcy doznaje objawowego zespołu zatorowości płucnej (ZTP). Nieleczony ZTP w 30% przypadków kończy się zgonem, ale dzięki stosowaniu leków przeciwkrzepliwych można zmniejszyć śmiertelność do 2-8%.

  Warto wiedzieć:

  – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ) występuje bardzo często zarówno u chorych hospitalizowanych, jak i w warunkach pozaszpitalnych i w większości przypadków ma klinicznie niemy przebieg;
  – większość zakrzepic okołooperacyjnych przebiega bezobjawowo. Istnieją badania stwierdzające, że u 40% pacjentów operowanych bez profilaktyki przeciwkrzepliwej występują zmiany zakrzepowe kończyn dolnych;
  – pierwszą manifestacją choroby może być zgon spowodowany ZTP, dlatego nie należy czekać, aż wystąpią objawy ZŻG i dopiero wówczas przeprowadzać postępowanie diagnostyczne i wdrażać leczenie;
  – nierozpoznana i nieleczona ZŻG może mieć odległe następstwa w postaci zespołu pozakrzepowego, usposabia chorych do nawrotów ŻChZZ, a w części przypadków jest przyczyną przewlekłego nadciśnienia płucnego;
  – leczenie powikłań ZŻG jest przewlekłe i kosztowne;
  – czynnikami inicjującymi zakrzepicę żylną są 3 składowe – tzw. triada Virchowa:

  • uszkodzenie ściany naczynia
  • wzmożona krzepliwość krwi
  • zwolnienie przepływu krwi.

  Czynniki ryzyka ŻChZZ:

  • wiek >40 lat
  • długotrwałe unieruchomienie
  • udar mózgu z porażeniem lub znacznym niedowładem kończyn
  • przebyta ŻChZZ
  • nowotwory złośliwe i leczenie przeciwnowotworowe
  • duże zabiegi operacyjne (szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i jamy brzusznej)
  • urazy (zwłaszcza złamania miednicy, bliższego odcinka kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych)
  • otyłość
  • żylaki kończyn dolnych
  • niewydolność serca III i IV klasy NYHA
  • obecność cewnika w dużych żyłach
  • choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
  • zespół nerczycowy
  • czerwienica prawdziwa, nadpłytkowość samoistna i nocna napadowa hemoglobinuria
  • ciąża i połóg, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych i hormonalnej terapii zastępczej
  • trombofilia wrodzona powodowana niedoborem naturalnego inhibitora krzepnięcia lub mutacją genów
  • obecność przeciwciał antyfosfolipidowych

  Objawy kliniczne, które powinny budzić nasze zaniepokojenie i podejrzenie choroby, w przypadku wystąpienia których powinniśmy bezzwłocznie udać się do lekarza:

  • ból spoczynkowy kończyny
  • bolesność uciskowa
  • obrzęk kończyny (konieczny pomiar obwodów obu kończyn i stwierdzenie asymetrii)
  • objaw Homansa – silny ból podudzia przy grzbietowym zgięciu stopy
  • nadmierne wypełnienie żył powierzchownych
  • zmiana zabarwienia skóry na sino-czerwoną
  • objaw Mozela – wzmożone napięcie i bolesność zajętego obszaru.

  Choroby i stany o zbliżonych objawach klinicznych:

  • uszkodzenie aparatu mięśniowo-więzadłowego
  • zespół pozakrzepowy
  • cellulitis
  • zakrzepica powierzchowna (zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych)
  • pęknięcie torbieli podkolanowej Bakera
  • obrzęk chłonny
  • zastój (refluks) żylakowy
  • róża
  • niektóre choroby narządów wewnętrznych.